Akran Zorbalığı – Zorbakran!

Arkadaşlık ilişkilerinin olumlu olması her dönem için önemli olmaktadır. Çocuğun olumlu becerilerinin gelişmesinde arkadaşlık ilişkileri önemli olmaktadır. Akranlarla kurulan olumlu ilişkiler sayesinde çocuk sosyal becerileri kazanır. Akranlar birbirleri için yakınlık, sadakat, ait olma, duygusal destek ve güvenlik kaynağı anlamına gelmektedir. Çocuğu akranları ile kurduğu olumlu ve sağlıklı ilişki çocuktaki saldırgan davranışları önlemektedir.

Kimi çocuk arkadaş çevresini rahat kurabilirken kimisi o kadar da rahat çevre edinememektedir. Aile içinde her istediği olan veya her istediğine sahip olan çocukların akran ilişkilerinde zorluklar yaşadıkları gözlemler arasındadır. Buna dayanarak şunu söyleyebiliriz ki sosyal gelişimin olumlu ilerlemesinde ailenin rolü fazlasıyla büyüktür. Ev içinde her istediği olan çocuklar arkadaş ilişkilerinde de karşısındakinden aynısını bekler ve olmadığında da saldırgan davranışlara başvurabilmektedir.

Maalesef günümüzde çocuklara verilen sınırsız özgürlükler çocukta olumsuz sosyal gelişime neden olabilmektedir. Arkadaş seçiminde ve ilişkilerde ailenin etkisi büyüktür. Anne ve babanın sahip olduğu sosyal beceriler, anne-babanın ruh sağlığı, ailede yaşanan şiddet veya istismar, anne-babanın çocuğun arkadaş seçiminde çok eleştirel bir tutum sergilemesi arkadaş seçiminde önemli olan etmenlerdendir.

Arkadaş ilişkilerinde sıkça karşılaşılan bir sorun akran zorbalığı ise en genel haliyle, güçlü olan çocuğun, ondan daha güçsüz olana herhangi bir kışkırtıcı durum olmadan, sürekli bir şekilde şiddet uygulamasıdır. Fiziksel (vurma, itme vs.) zorbalık olabileceği gibi sözel (alay etme, isim takma vb.), duygusal (dışlamak vs.) da olabilmektedir. Bir hareketin zorbalık olarak nitelendirilmesi için koşullar bulunmaktadır. Bunlar;

Zorbalık maalesef ülkemizde de okul sorunlarının başında gelmektedir. Zorbalık uygulayan çocukların sevgiye dayalı bir aile ortamında yaşamaması, anne-babaların cezayı kullanarak sert bir disiplin sağlamaya çalışmaları örnek verilebilir Zorbalığa uğrayan çocukların ise daha çok aşırı koruyucu ve kollayıcı bir aile ortamında yaşadıkları görülmüştür. Zorbalığa maruz kalan çocukların okul başarılarının ve öz güvenlerinin olumsuz etkilendiği, zorbalık yapan çocukların ise okulda başarısız oldukları, kötü alışkanlıklara yatkınlık gösterdikleri söylenmektedir. Bu nedenle şunu söyleyebiliriz ki hem zorbalık yapan hem de zorbalığa uğrayan çocuğun anne babaları durumu ciddiye almalıdır. Bazı çocuklar zorbalığı anne ve babalarıyla paylaşmaktadır.

Paylaştıkları anda umursamaz bir tavırla karşılaşırlarsa bir daha anlatmamayı tercih edebilirler. İlk paylaşımlarda çocuğu önemsemeli ve işaretlere dikkat etmek gerekmektedir. Bu işaretler; çocuğun içe kapanması, arkadaşlarıyla görüşmemesi, yırtık giysilerle eve gelmesi, her zamankinden fazla para, yiyecek, okul eşyası vs. taleplerde bulunması gibi belirtiler dikkate alınmalıdır ve çocukla derhal konuşulmalıdır. Çocuğunuz okulda zorbalığa maruz kalıyorsa çocuğun ailesi ile değil idare ile etkileşime girmek daha sağlıklı olacaktır.

Çocuğa bu duruma maruz kaldığında ortamı terk etmesi gerektiğini, güvenli bir beden duruşu sağlamasını (dik durmak, ezilmemek gibi) söyleyebiliriz. Kavga etmesini ve karşılık vermesini öğütlememeliyiz. Eğer ki çocuk zorbalığı yapan taraf ise çocukla nedenleri hakkında konuşmalı, duygularını ifade etmesinin zorbalık dışında yolları olduğu söylenmeli, empati kurması desteklenmeli gerekirse uzman desteği alması sağlanmalıdır.

Zorbalığı Engellemek İçin Neler Yapılabilir?

Çocuğun eğitimi ve iletişimi ailede başlamaktadır. Anne baba ile başlayan etkileşim yakın çevreyle birlikte oluşan etkileşim olarak devam eder ve sonrasında gelişmeye başlar. Ailelerin eve çocuk davet etmeleri, çocuğu da akranlarının olduğu yerlere (park, oyun evi vs.) götürmeleri, okul öncesi eğitim kurumlarına götürmeleri faydalı olacaktır. 0-6 yaş döneminde olumlu gelişen sosyal gelişim ile okul döneminde çocuk daha çok olumlu beceriyi kazanabilecektir. Anne ve babalar olarak sosyal ilişkilerde çocuğa örnek olunmalıdır. İyi bir gözlemci olan çocuklar taklit ederek öğrenmektedirler. Arkadaşıyla sorun yaşadığında ona sorununu çözmede rehberlik etmelidir, seçenekler sunmalı ve çocuğu kışkırtmamalı olumsuz davranışa itmemelidir.

• Şiddete başvurmadan da sorunların çözülebileceği çocuğa anlatılmalıdır.
• Çocuğun evde de hiçbir şekilde zorbalığa maruz kalmaması gerekmektedir.
• Zorbalık fark edildiğinde derhal müdahale edilmelidir.

Okullarda zorbalığı önleyici programlar, etkinlikler düzenlenmelidir.

Yazar: Halenur Oluç, Uzman Çocuk Gelişimci

Instagram: @cocukgelisimcihalenur     

Ayrıca ‘Çocuklarda Huysuzluk Krizlerini Yönetme’ başlıklı yazımız için buraya tıklayın.

‘Kardeş Kıskançlığıyla Nasıl Başa Çıkılır?’ başlıklı yazımız için ise buraya tıklayabilirsiniz.