Çocuklarda Yalan Söyleme Davranışı

Çocuklarda Yalan Söyleme Davranışı

“Eyvah,çocuğum yalan söylüyor” , “İlerde çok daha kötü olacak ve onu koruyamayacağım.” , “Nereden öğrendi tüm bunları,neler saklıyor?” anne-babalar zaman zaman bu konularda endişeye kapılıp çocuklarına sert tepkiler verebiliyor. Oysa bir çocuk “yalan” söylüyorsa neden bu yola başvurduğunu araştırmak, yalanı ortadan kaldırmaktan çok daha önemli bir konudur. Ancak şunu eklemek de yarar var ki çocuklar 5 yaşlarına kadar yalan nedir bilmezler ve ebeveynlerini kandırmak için değil genelde ebeveynlerinin tepkilerinden korunmak için yalan başvururlar.

Bir Çocuk Neden Yalana Başvurur?

• Çocuklar, ebeveynlerini,etrafındaki kişileri model alırlar. Siz,çocuğunuzun görmediğini,duymadığını ya da anlamadığını sanarak yalan söylüyorsanız,çocuğun bu davranışı normalleştirmesi çok normaldir.
• Aldatılan, kandırılan çocuklar yalan söylemeye çok daha eğilimli olurlar (Öcü geliyor, doktor amca gelecek, baban çok kızar gibi korkutulan ve kandırılan çocuklar)
• Şiddet ve baskı ile korkutulan çocuklarda yalan sık başvurulan bir kavramdır. (Karne günü gelsin, o zaman görüşürüz!)
• Yalanı ödüllendirilen çocuklar da yalan söylemeyi alışkanlık haline getirir.(Aferin benim oğluma! Arkadaşını babam tekvando biliyor diye nasıl kandırmış!)
• Doğruyu söylediği halde cezalandırılan çocuklar,sıkışmış hissettikleri için daha çok yalana başvurabilirle (Örneğin kırtasiyeye gittiği için eve geç gelen çocuğa, bizi kandırma, kesin arkadaşlarınla birlikteydin diye ısrar etme.)

Anne-baba olarak bazen farkına varmadan çocuğumuzu yalan söylemeye mecbur edebiliyoruz. Baskı ve şiddetten çekinen çocuğunuz eve geç geldiğinde korkudan “kütüphanedeydim” der. Anne-baba ise, “Yalan söylüyorsun kimse seni orada görmemiş!” der, ceza verir. Çocuk, “Okulun kütüphanesindeydim!” der ve yalanına bir yalan daha eklemiş olur.

• Çocuk, yalanı çeşitli şekillerde söyleyebilir;
• Savunma amaçlı söylenen yalanlar, daha çok eleştirilen, baskı gören ve kıskanç çocukların başvurduğu yalan türüdür: “Ben yapmadım, kardeşim yaptı.”
• Sosyal yalanlar: Büyüklerden öğrenilir: (Telefonda, “şu anda evde yok” dedirtmek,model alarak öğrenme davranışıdır.)
• Hayalî yalanlar: Daha çok küçük çocuklarda ilgi çekme ya da arzuladığı, elde edemediği şeyi, elde etmiş gibi davranma.
• Ergenlik döneminde yalan söyleme davranışlarında artış görülebilir. Yalanlar karşısında anne-baba daha hassas davranmalıdır.

Çocuğunuz yalan söylüyorsa;

• Dikkatle dinleyin, hemen ceza vermeyin.
• Eleştiriyi bir tarafa bırakın.
• Suçluyu ortaya çıkarıcı tavırlardan vazgeçin.
• Gerçeği anlatmak istediğinde dinleyin.
• Yapılan hatayı sürekli yüzüne vurmayın.
• Dürüst olmadığında onu diğer ebeveyne ya da başkasına karşı korumaya kalkışmayın. Örneğin zayıf notunu babasına iyi almış gibi söylemeyin.
• Olumsuz tepkinizi gösterin. Bunun üzerine olumlu cümlelerle destek verin. Öğüt vermek yerine yaşanmış olayları anlatın. Aşırı beklenti ve kıyaslama yapmayın.
• Yalan davranışla karşılaştığınızda tepkinizi aşırıya kaçırmayın.
• Çocuğunuzun niçin yalana başvurduğunu irdeleyin. Mesela; Sizin eleştireceğinizden mi korkuyor? Arkadaş ilişkilerinde problemi mi var? Sert tepkinizden mi çekiniyor? Yalanın her türlüsüne karşı olduğunuzu sadece çocuğunuzu uyararak değil, yaşayarak, örnek olarak da gösterin. Küçük yaştan itibaren çocuğunuza ne olursa olsun doğruları size rahatça ifade edebileceğini hissettirin ve yanında olun.

Yazar:  Nihan ARDA, Uzm.Klinik Psikolog&Pedagog

Instagram: @uzm.klinikpsikolognihanarda