Prematüre Bebeklerde Motor Gelişim Geriden Mi Gelir?

Halk arasında, prematüre bebeklerin motor gelişimlerinin geri olacağına dair oldukça ciddi bir inanış mevcut. Peki bu inanç ne kadar doğru?

Prematüre bir bebek olarak dünyaya gelmek, bebeğin ve ailenin yüksek tempolu bir süreç yaşamasına sebep olur. Bu sürecin ilk ve en hayati olanı yenidoğan yoğun bakımdır. Genel hayati fonksiyonlarına kavuşan bebekler artık ayaktan takip edilmek üzere evlerine gönderilir. Prematüre bebekler taburculuk sonrası tıbbı ve gelişimsel açıdan düzenli olarak takip edilirler.
Sağlıklı büyüme ve gelişme için pek çok alanla beraber motor gelişimin de, fizyoterapistlerce düzenli olarak de takip edilmesi Türk ve dünya sağlık kuruluşları tarafından önerilmektedir. Prematüre bebeklerin, doğum haftalarına göre düzeltilmiş yaşları hesaplanarak motor gelişimleri değerlendirilir.

Düzeltilmiş yaş şu şekilde hesaplanır; zamanında doğum 40 hafta kabul edilerek buna göre kaç hafta eksik doğduğu belirlenir. Örneğin 30 haftalık doğan bir bebek (40-30=10) hafta eksik doğmuştur. Dünyada olduğu süreden bu eksik hafta çıkarılır. Başka bir deyişle doğması gereken tarihe göre yaş hesaplaması yapılır.

Prematüre bebeklerde, eşlik eden bir sağlık sorunu yoksa düzeltilmiş yaş ile paralel bir motor gelişim beklenir. Yani iki ay erken doğan bir bebek yaşıtlarına göre iki ay kadar motor gerilik gösterebilir. Ancak bu gerilik daha fazla olduğunda uygun müdahale yaklaşımları gerçekleştirilmeli ve ileri tetkiklere başvurulmalıdır.

Prematüre bebeklerde hangi sorunlar motor gelişimde gerilik oluşmasına sebep olabilir?

* Anne karnındaki kas gelişimini tamamlamadan dünyaya geldikleri için, güçsüz emme, emerken uykuya dalma, hareket ederken kolay yorulma sorunları görülebilir.

* Yenidoğan yoğun bakım ünitesindeki yatışlarının uzun olması, orda uygulanmak zorunda olan medikal bakımların ve işlemlerin huzursuz edici olması, sürekli ışıklı ve sesli uyaranlara maruz kalma, saatli işlemler sebebiyle uyku uyanıklık düzenlerinde bozulma, kucağa alma ve ten temasının çok sınırlı gerçekleştirilebilmesi gibi etkenler sebebiyle duyusal hassasiyetler gelişebilir.

* Ayrıca kuvöz ortamının hareket yeteneğini kısıtlanması ve bazı pozisyonlarda uzun süre kalmayı gerektirebildiği durumlarda, eklem hareketliliğinde azalma ve kaslarda kuvvet kaybına sebep olabilir.

Bu durumlar motor gelişimi negatif etkileyebilir. Bebek fizyoterapistleri bebeğe uyguladıkları ve aile öğrettikleri özel teknikler ile bu sorunları gidermeye ve bebeği duyusal açıdan regüle etmeye yardımcı olur. Terapide aileye, çeşitli ağız içi uyarılar ve emzirme yöntemleri, masajlar, tutma , taşıma ve pozisyonlamalar, motor gelişimi uyarıcı hareketler, çevre düzenlemeleri, oyun ve oyuncak seçimi de öğretilir.

* Kalp ve solunumsal problemlerle yaşamlarına devam eden bebeklerde efor kaybı sebebiyle güçsüzlük ve motor gerilikler görülebilir. Bu durumlarda hastalığın düzeyine uygun eforda bir fizyoterapi programı uygulamak, hem motor gecikmeyi azaltır, hem de kalp ve solunum problemlerinin azaltılmasına katkı sağlar.

* Beyin kanaması, oksijensiz kalma, kafa içinde sıvı birikmesi, ağır epilepsi atakları, beyin dokusunun gelişmesindeki bozukluklar gibi nedenlerle nörolojik olarak hasar gelişen bebeklerde motor gelişim gerilikleri söz konusu olur. Bu durumlar geliştiğinde zaman kaybetmeden uygun fizyoterapi programlarına başlanması problemlerin azaltılması veya engellenmesini sağlar.

Halk arasındaki inanışa bu bilgiler ışığında tekrar dönecek olursak, bebeğin erken doğduğu zaman kadar gerilik normal kabul edilirken, bunu aşan her motor gerilik profesyonel bir destek ve ileri değerlendirme gerektirir.

Bebek yaşamında ilk bir yıl gelişimin altın dönemidir, çok hızlı seyreder, bu hıza paralel olarak beynin kendini yeniden düzenleme yeteneği (nöroplastisite) de çok hızlıdır. Bu sebeple ilk bir yıl içinde uygulanan gelişimsel desteklerin başarı oranı maksimum düzeydedir. Doğumların ortalama 0 – 3 ay kadar erken olduğunu düşünürsek, motor gelişim konusunda destek almak veya değerlendirmek için bebeğin bir yaşını doldurmasını bekleme alışkanlığının gereksiz ve hatalı olduğu görülecektir. Aksi halde müdahale süreci uzayacak ve bu altın zaman dilimi kaçırılacaktır.

Sağlıkla büyüyen prematüre bebeklerinizin hep gülmesi dileğimle….

Yazar: Esma Kum, Bebek ve Çocuk Fizyoterapisti

Instagram: @fizyobebe_esmakum

Ayrıca ‘Çocuklarda Gelişim Değerlendirmesi’ başlıklı yazımız için buraya tıklayın. 

‘Çocuklarda Dil Gelişimi’ başlıklı yazımız için ise buraya tıklayabilirsiniz.