Çocuklara Tuvalet Eğitimi Ne Zaman ve Nasıl Verilmeli?

 

Çocuklarda tuvalet eğitiminin nasıl ve ne zaman verilmesi gerektiği eminim her anne-babanın aklına takılan bir konu. Çocuğunuza verdiğiniz eğitim üç-beş gün etkisini gösteriyor, bir hafta sonra yine kazalar veya lazımlığa oturma konusunda isteksizlikler oluyor olabilir. Gündüz verdiğiniz eğitime gece nasıl devam etmeniz gerektiği ile ilgili, acaba doğru mu yapıyorum, şeklinde şüpheleriniz olabilir. O zaman aşağıdaki başlıklara birlikte bir göz gezdirelim.

Çocuğunuza tuvalet eğitimi vermeye ne zaman başlayabilirsiniz?

Çocuğunuz artık rahatlıkla yürüyebiliyor, basamak tırmanabiliyor, sıkıntılarını veya isteklerini dile getirebiliyor, pantolonunu çıkartabiliyor, bezli olduğu zamanlarda ondan rahatsız olurcasına çekiştirme gibi davranışlar sergiliyor, birkaç saat tuvaletini yapmadan durabiliyor, bağırsaklarındaki hareketliliği dile getirebiliyorsa mesane kontrolü eğitimine başlayabilirsiniz demektir. Tuvalet eğitimine başlama zamanı genel olarak çocukların hazır bulunuşluğuna bağlı olarak 18 ay ile 3 yaş arası olarak kabul edilir. Ailelerin genel olarak tuvalet iletişiminde en çabuk sonuç aldıkları zamanlar ise 2.5-3 yaş civarıdır.

Çocuklarda tuvalet eğitiminde cinsiyet farkı gözetilmeli midir?

Tuvalet sonrası temizlik dışında bu soruya cevabımız hayır olacaktır. Bazı aileler erkek çocuklarının küçük tuvaletlerini ayakta yapmak isteyebileceklerini düşünerek eğitim sürecinde bazı farklılıklar olabileceğini düşünüyor. Ama kız ve erkek çocuklarına aynı şekilde mesane kontrolü eğitimi verdikten sonra, erkek çocuklarının bu istekleri anne ya da babanın yanında durup yönlendirmesi ile yerine getirilebilir. Bunda bir sakınca yoktur.

Tuvalet sonrası temizlikte kız ve erkek çocuklarda dikkat edilmesi gereken önemli noktalar vardır.

Öncelikle kız çocuklarının popo temizliğinde kesinlikle önden arkaya veya önce ön kısmın (genital bölgenin), daha sonra arka kısmın temizliği yapılmalıdır. Kız çocuğunun kakasının ön kısımla temasından mikrop kapmaması açısından kaçınılmalıdır. Buna dikkat edilmediği takdirde kız çocuklarında enfeksiyonlar, kaşıntılar görülebilir. Erkek çocuklarda ise yine kız çocuklarında olacağı gibi küçük tuvaletini yaptıktan sonra çamaşırını giymeden önce pipisinin kuru olmasına, cildinin idrarla temas etmemesine özen gösterilmelidir.

Tuvalet eğitimi için renkli-süslü lazımlıklar şart mıdır?

Vereceğiniz eğitimde en önemli unsur sizin motive edici ve sürekli olan tutumunuzdur. Yani eğitime lazımlıkla veya klozet adaptörleriyle başlamanızda pek bir fark olmaz. Tabi ki çocuğunuz sevdiği renklerde şekillerde olan lazımlıkla bu eğitime devam etmek isterse bu bir sorun oluşturmayacak, hatta bu durum onu motive edecektir.

Lazımlıkları / kullanmanın avantajı ise, daha kolay taşınabilir olduklarından, çocuğun eğitimine farklı ortamlarda da devam edebilmeniz olacaktır. Bu, eğitimin kesintiye uğramasını engeller ve daha kolay sonuç almanızı sağlar. Burada dikkat etmeniz gereken nokta çocuğunuzu tuvalette sık sık yalnız bırakmamanız gerektiğidir. Çocuğunuzun yanında kalarak düşme, wc ile temasla mikrop kapma gibi kazaların yaşanmasını ve çocuğun tuvalette yalnız bırakılmış, bunu başaramayacak hissine kapılmış olmasını önlemiş olursunuz.

• Tuvalet eğitimine başladığınız yer banyo/ tuvalet olmalıdır. Evin farklı noktalarında eğitim verilmemeye özen gösterilmelidir.

Tuvalet eğitimi sırasında yapmanız gerekenler ise şöyle;

– Öncelikle çocuğunuzla artık büyüdüğü, bezinin az kaldığı ve yakında biteceği, çocuğunuzun büyükler gibi tuvaletini söyleyebileceği ve klozeti/lazımlığı nasıl kullanabileceği hakkında bilgilendirici bir konuşma yapmalısınız. Tuvaleti kullanmaya başlaması veya ihtiyacının geldiğini söylemesi konusunda motive edici etkenler kullanabilirsiniz. Örneğin tuvaletini lazımlığa yaptığı anlardan sonra onun sevdiği prensesi bir çıkartmasını daha, odasındaki bir panoya veya kartona yapıştırabilirsiniz. Sen de bu prenses gibi artık büyüdün, beze ihtiyacın kalmadı, artık onun gibi kıyafetler sana göre oldu gibi sözler çocuğunuzu motive edecektir. Aynı şekilde benzer uygulamayı oğlunuzda da uygulayabilirsiniz. Burada örnek verebileceğim çıkartmalar ‘Arabalar’ daki karakterler veya yıldızlar olabilir. Veya yazıcınızdan küçük boyutlarda gülen klozet boyamaları çıkartıp her tuvalete oturma sonrası panoya bunlardan boyayarak yapıştırabilirsiniz.

– Çocuğunuzun kullanacağı alıştırma külotlarını ve lazımlığını birlikte seçebilirsiniz.

– Çocuğunuzu, tuvaletini belirli bir zaman içerisinde yapması için tehdit etmeyin veya şart koşmayın.  Baskı altında hissetmenin çocuğuna hiçbir yararı olmayacaktır. Belirli zamanlarda tuvalete oturması için yönlendirebilir, tuvaleti yoksa birazdan geldiğinde tekrar deneriz tutumunu takınabilirsiniz.

– Tuvalet kazaları mutlaka olacaktır. Bu gibi durumlarda, çocuğuma kızarsam veya bağırıp cezalandırırsam bu davranışı tekrarlamaz, şeklinde düşünmeyin. Hata yaptığı zaman genel olarak ceza tepkileri vermemeye çalışın. Çünkü olumlu davranışları ödüllendirme yolu daha verimli bir eğitim yöntemidir. Çişini veya kakasını kaçıran çocuğun bağırılıp cezalandırılması onun bir dahaki seferde yine cezadan korkup tuvaletini tutmasına sebep olabilir. Bu da uzun süren kabızlık veya bağırsak problemlerine sebep olur.Ayrıca stres altındaki çocuklarda gece uykularında altına kaçırma da sık gözlenen bir durumdur.

• Bunun yanında çocuğun pantolonun ıslandığını fark ettirebilirsiniz. Çamaşırları birlikte makineye atabileceğiniz konusunda yönlendirme sağlayabilirsiniz. Daha sonra bir dahaki sefere çişini sizlere hatırlatması konusunda daha dikkatli olması gerektiğini şefkatli ve net bir tavırla belirtmeniz çocuğa kızmaktan çok daha faydalı olacaktır.

– Tuvalet eğitimi döneminde sık yapılan hatalardan biri de ara ara bezi takmaya devam etmektir. Eğitime başladığınız andan itibaren bezi kesinlikle takmamaya özen gösterin.

– Gece eğitimini gündüz eğitimiyle paralel olarak götürmenizde bir sakınca yoktur.

 İsterseniz öncelikle gündüz eğitimini verip daha sonra gece eğitimini de verebilirsiniz. Ancak bu sırada dikkat etmeniz gereken şey, normalde çocuğunuza uyumadan önce verdiğiniz su, süt, sulu meyve gibi şeyleri hemen uykudan önce veya uykuya yakın vermemenizdir. Bu besinleri daha erken bir akşam saatine çekebilir, çocuğu uykuda sıkıntıya sokmamaya özen gösterebilirsiniz. Mesane kapasitelerinin de kendileri gibi küçük olduğunu unutmayın. Sabah uyandığında altının kuru olduğunu gören ve bunun için takdir gören çocuk daha çok motive olacak ve uykusunda da tuvaletini tutmayı kolayca öğrenecektir.

– Titiz bir anneyseniz veya kendi evinizden farklı yerlerde kalma durumunuz varsa, evladınızın yatağının altına, araba koltuğuna bir yatak koruyucu / alez geçirebilir, kazalar için daha tedbirli olabilirsiniz.

– Gündüzleri 1-2 saat aralıklarla, geceleri ise çocuğu gözlemleyerek yine 2 saat gibi aralıklarla uyandırarak tuvalete götürmek hem kazaları azaltacak hem de çocuğunuzun özgüvenini yerine getirecektir.

– Evde çocuğunuz yanınızdayken tuvalet konusunun çekinilecek bir şey olmadığını anlatırcasına lavaboya giderken dile getirerek örnek olabilir, tuvaletten sonra el yıkama, elleri iyice kurulama gibi temizlik alışkanlıklarını da uygulayarak gösterebilirsiniz.

– Tuvaletten sonra kızınızın/oğlunuzun temizlik alışkanlıklarını edinmesi için onlara deneme fırsatı vermelisiniz. Tuvalet kağıdının ne olduğunu, nasıl kullanıldığını, ellerin nasıl ve ne kadar sürede yıkanması gerektiğini iyice anlatmalısınız. Temizlik konusunda deneme yanılma yöntemi ile öğrenmek onların avantajlarınadır. Tabii ki onlar denedikten sonra eğer yeterli değilse daha iyi bir temizlik de anne baba tarafından yapılabilir.

– Çocuklarınızı tuvalete alıştırma sırasında kız çocuklarını annelerinin, erkek çocuklarını da babalarının yönlendirmesi, cinsiyet ve özel alan gelişimi açısından daha iyi olacaktır.

• Okul öncesi dönemde tuvalet alışkanlığı kazanan çocuklar için de aynı zamanda okul içinde ve genel olarak mahremiyetten bahsetmek, yaşlarına uygun şekilde mahremiyet eğitimi vermek önem arz eder. 

Son olarak çocuklarınızın gelişim ve öğrenme dönemlerinde olduklarını unutmamanızın, yeterli sabrı göstermenizin ve eğitimi kesintiye uğratmamaya çalışmanız çok önemlidir. Bunun yanında kardeşler veya başka çocuklar ile çocuğunuzu kıyaslamanın da onların özgüveni düşüreceğini, kıskançlığa ve inatçılığa neden olacağını da belirtmeliyim.

Kolaylıklar, sevgiler…

Yazar: Çocuk Gelişimci, Aile Danışmanı Tülin Göktürk

Instagram: @tulingokturk

Bilgi&Randevu: ailedanismani.tulin@gmail.com , Tel: 05331618200

 

Ayrıca ‘Çocuklar Okula Nasıl Kolay Alıştırılır?’ başlıklı yazımızı buradan okuyabilirsiniz.

‘İki Yaş Sendromu Diye Bir Şey Yok’ başlıklı yazımızı okumak için buraya tıklayın.

‘Çocuklarda Huysuzluk Krizleri Nasıl Yönetilir’ başlıklı yazımız içinse buraya tıklayabilirsiniz.